Prawa konsumenta

 

Prawa konsumenta – podstawowe pojęcia

 

Dzisiaj z okazji dnia konsumenta omówię część zagadnień dotyczących tzw. umów na odległość. Kwestię tę reguluje ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta, która ma zastosowanie do umów zawartych na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa.

Omawianie uregulowań tej ustawy należy rozpocząć od zdefiniowania podstawowych pojęć, którymi posługuje się ustawodawca, tj. przedsiębiorca, konsument oraz umowa zawarta na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa.

Za przedsiębiorcę – w myśl art. 43⁽¹⁾ kodeksu cywilnego – uważa się:

• osobę fizyczną,

• osobę prawną (kapitałowe spółki prawa handlowego, czyli spółki akcyjne i z ograniczoną odpowiedzialnością)

• jednostki organizacyjne, niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (spółka jawna, partnerska, komandytowa oraz komandytowo-akcyjna)

prowadzące we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową; przy tym działalność gospodarcza to zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Zaznaczyć od razu należy, że status przedsiębiorcy nie jest uzależniony od dochowania jakichkolwiek formalności (np. wpisu do ewidencji działalności gospodarczej). Przedsiębiorcą jest zatem również podmiot prowadzący działalność gospodarczą, który nie widnieje w żadnym rejestrze. Wbrew powszechnej opinii statusu przedsiębiorcy nie posiada spółka cywilna, w przeciwieństwie do jej wspólników. W razie ewentualnego sporu ze spółką cywilną, stroną postępowania sądowego mogą być tylko jej wspólnicy (z wyjątkiem sporów ze stosunków pracy). Podkreślić też trzeba, że zwrot „lub zawodową” oznacza, że do przedsiębiorców należy zaliczyć osoby wykonujące wolne zawody.

Według art. 22⁽¹⁾ kodeksu cywilnego konsumentem jest osoba fizyczna dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Konsumentem jesteśmy więc my wszyscy,  zawierając w internecie umowy sprzedaży towarów na własne potrzeby, niemające związku z prowadzoną przez nas działalnością gospodarczą lub zawodową. Innymi słowy, chodzi tu np. o umowy związane z zaspokojeniem potrzeb osobistych i rodziny.

Przez umowę zawartą na odległość ustawa rozumie umowę zawartą z konsumentem w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie.

Mówiąc językiem Jana Kowalskiego, umowy zawarte na odległość to umowy zawarte za pomocą telefonu, poczty elektronicznej, faksów, formularzy i innych systemów sklepów elektronicznych itp. Taką umową jest m.in. umowa sprzedaży zawarta ze sklepem internetowym czy w serwisie Allegro.pl w opcji „Kup teraz”.

Od ww. umowy odróżnić należy umowę zawartą poza lokalem przedsiębiorstwa, tj. umowę z konsumentem zawartą:

a)  przy jednoczesnej fizycznej obecności stron w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy,

b)  w wyniku przyjęcia oferty złożonej przez konsumenta w okolicznościach, o których mowa w lit. a,

c)  w lokalu przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy lub za pomocą środków porozumiewania się na odległość bezpośrednio po tym, jak nawiązano indywidualny i osobisty kontakt z konsumentem w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy, przy jednoczesnej fizycznej obecności stron,

d)  podczas wycieczki zorganizowanej przez przedsiębiorcę, której celem lub skutkiem jest promocja oraz zawieranie umów z konsumenta.

Takimi umowami są np. umowy zawarte w trakcie pokazów i prezentacji organizowanych w domach prywatnych lub w trakcie wycieczek.

Przepisów ustawy z dnia 30 maja 2014 r.o prawach konsumenta nie stosuje się natomiast do umów:

1)   dotyczących usług socjalnych, mieszkań socjalnych, opieki nad dziećmi, wsparcia dla rodzin i osób znajdujących się stale lub czasowo w potrzebie, w tym opieki długoterminowej;

2)   dotyczących gier hazardowych;

3)   zawieranych z przedsiębiorcą dokonującym częstych i regularnych objazdów, podczas których przedsiębiorca dostarcza środki spożywcze, napoje i inne artykuły, przeznaczone do bieżącego spożycia w gospodarstwach domowych, do miejsca zamieszkania, pobytu lub pracy konsumenta;

4)   dotyczących przewozu osób, z wyjątkiem art. 10 i art. 17;

5)  zawieranych za pomocą automatów sprzedających lub zautomatyzowanych punktów sprzedaży;

6)   zawieranych z dostawcą usług, o którym mowa w art. 2 pkt 27 lit. a ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne za pomocą aparatu publicznego w celu skorzystania z takiego aparatu lub zawieranych w celu wykonania jednorazowego połączenia telefonicznego, internetowego lub faksowego przez konsumenta;

7)   dotyczących usług zdrowotnych świadczonych przez pracowników służby zdrowia pacjentom w celu oceny, utrzymania lub poprawy ich stanu zdrowia, łącznie z przepisywaniem, wydawaniem i udostępnianiem produktów leczniczych oraz wyrobów medycznych, bez względu na to, czy są one oferowane za pośrednictwem placówek opieki zdrowotnej;

8)   o imprezę turystyczną, o których mowa w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych;

9)  timesharingu i innych umów wskazanych w art. 1 ust. 1 ustawy o timeshare;

10)  zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, jeżeli konsument jest zobowiązany do zapłaty kwoty nieprzekraczającej pięćdziesięciu złotych.

 

Podstawowe prawa konsumenta

 

Zawierając umowę na odległość, pamiętajmy, że sprzedawca (przedsiębiorca) w chwili wyrażenia przez nas zgody na zawarcie umowy (np. przez kliknięcie przycisku „Złóż zamówienie” w sklepie internetowym) ma obowiązek poinformować nas w sposób jasny, czytelny i zrozumiały, tj. wyrażony prostym językiem m.in. o:

• adresie swojego przedsiębiorstwa, adresie poczty elektronicznej oraz numerach telefonu lub faksu jeżeli są dostępne, pod którymi można szybko i efektywnie kontaktować się z przedsiębiorcą;

• adresie, pod którym można składać reklamacje, jeżeli jest inny niż adres, przedsiębiorstwa,

• łącznej cenie lub wynagrodzeniu za świadczenie wraz z podatkami, sposobie i terminie zapłaty, o opłatach za transport, dostarczenie, usługi pocztowe oraz innych kosztach;

• sposobie i terminie spełnienia świadczenia przez przedsiębiorcę oraz stosowanej przez przedsiębiorcę procedurze rozpatrywania reklamacji;

• sposobie i terminie wykonania prawa odstąpienia od umowy na podstawie art. 27, a także wzorze formularza odstąpienia od umowy, kosztach zwrotu rzeczy w przypadku odstąpienia od umowy, które ponosi konsument;

• w odniesieniu do umów zawieranych na odległość – kosztach zwrotu rzeczy, jeżeli ze względu na swój charakter rzeczy te nie mogą zostać w zwykłym trybie odesłane pocztą;

• braku prawa odstąpienia od umowy na podstawie art. 38 lub okolicznościach, w których konsument traci prawo odstąpienia od umowy;

• obowiązku przedsiębiorcy dostarczenia rzeczy bez wad.

Ustawa wiąże doniosłe skutki z udzieleniem tych informacji, wymaga zatem, aby zostały one utrwalone na papierze (w przypadku umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa), a w przypadku umów zawieranych na odległość np. za pomocą maila.

Uchybienie przez sprzedawcę tym obowiązkom informacyjnym wpływa na nasze prawa.

Po pierwsze – jeżeli sprzedawca nie poinformuje nas o opłatach dodatkowych (np. opłatach za transport, dostarczenie, usługi pocztowe) oraz innych kosztach, czy też o kosztach zwrotu rzeczy w przypadku odstąpienia od umowy, tj. przede wszystkim o ich wysokości, a w razie niemożności podania tych kosztów przynajmniej o obowiązku ich poniesienia, to opłat tych i kosztów nie będziemy ponosić.

Po drugie – uchybienie to ma wpływ na nasze prawo odstąpienia od umowy.

W tym miejscu od razu należy zauważyć, że ww. regulacji nie stosuje się jedynie do drobnych umów życia codziennego wykonywanych natychmiast po ich zawarciu.

***

Omawiając prawa konsumenta zważyć należy także na to, że konsument nie może zrzec się praw przyznanych mu w ustawie. Wszelkie deklaracje (informacje, formularze), w których zawarte jest oświadczenie konsumenta o zrzeczeniu się jego praw, są zatem bezskuteczne. Postanowienia umów mniej korzystne dla konsumenta niż postanowienia ustawy są natomiast nieważne, a w ich miejsce stosuje się przepisy ww. ustawy.

***

Czasami zdarza się, że sprzedawca/przedsiębiorca wyśle nam towar (rzecz), którą nie zamówiliśmy, żądając jednocześnie zapłaty za nią. W tej sytuacji przedsiębiorca działa na swoje ryzyko, czyli takie zachowanie sprzedawcy nie nakłada na konsumenta żadnych zobowiązań. Innymi słowy, konsument nie musi odsyłać niezamówionego towaru, nie musi za niego płacić. Nie musi nawet informować o tym przedsiębiorcy, brak odpowiedzi konsumenta na niezamówione świadczenie nie stanowi bowiem zgody na zawarcie umowy.

***

Ustawa przewiduje również, że najpóźniej w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania się umową przedsiębiorca (sprzedawca) ma obowiązek uzyskać wyraźną zgodę konsumenta na każdą dodatkową płatność wykraczającą poza uzgodnione wynagrodzenie za główne obowiązki umowne przedsiębiorcy. Jeżeli przedsiębiorca nie otrzymał wyraźnej zgody konsumenta, lecz założył jej istnienie przez zastosowanie domyślnych opcji, które konsument musi odrzucić w celu uniknięcia dodatkowej płatności, konsument ma prawo do zwrotu uiszczonej płatności dodatkowej.

Z powyższymi sytuacjami spotykamy się nader często. Dotychczas zamawiając jakąś usługę (np. zawierając umowę z dostawcą telewizji cyfrowej) nierzadko otrzymywaliśmy dodatkowe płatne pakiety, z których mogliśmy oczywiście zrezygnować, ale musieliśmy to wyraźnie zaznaczyć w umowie albo złożyć wypowiedzenie usługi. Teraz przedsiębiorcy nie mogą stosować takich praktyk.

***

Ustawa walczy również z kolejnym nieuczciwym postępowaniem sprzedawców, a to z płatnymi połączeniami z numerem telefonicznym. Teraz jeżeli przedsiębiorca wskazuje numer telefonu przeznaczony do kontaktowania się z nim w sprawie zawartej umowy, opłata – dla konsumenta – nie może być wyższa niż opłata za zwykłe połączenie telefoniczne, zgodnie z pakietem taryfowym dostawcy usług, z którego korzysta konsument.

 

 

Prawa odstąpienia od umowy

 

Zawierając umowę na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, możemy w określonym terminie odstąpić od umowy bez podawania przyczyny i bez ponoszenia dodatkowych kosztów, z wyjątkiem kosztów przekraczających koszt zwykłego dostarczenia rzeczy oraz kosztów zwrotu rzeczy, Powyższe oznacza, że gdy sprzedawca oferuje nam dostarczenie kupionej rzeczy pocztą lub kurierem, a wybierzemy kuriera, w przypadku odstąpienia od umowy sprzedawca zwróci nam tylko równowartość wysyłki rzeczy pocztą.

Bieg terminu do odstąpienia od umowy rozpoczyna się w przypadku umowy sprzedaży od objęcia przez nas rzeczy w posiadanie, tj. od jej dostarczenia.

Termin ten wynosi 14 dni. Jeżeli jednak sprzedawca nie poinformował nas o prawie odstąpienia od umowy, prawo to wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia upływu tego 14-dniowego terminu; chyba że w międzyczasie sprzedawca poinformuje nas o prawie odstąpienia od umowy. Wówczas termin do odstąpienia od umowy upływa po 14 dniach od udzielenia informacji o tym prawie.

• w której przedmiotem świadczenia jest rzecz ulegająca szybkiemu zepsuciu lub mająca krótki termin przydatności do użycia;
• w której przedmiotem świadczenia jest rzecz dostarczana w zapieczętowanym opakowaniu (przede wszystkim żywność, ale również bielizna) i której po otwarciu opakowania nie można zwrócić ze względu na ochronę zdrowia lub ze względów higienicznych, jeżeli opakowanie zostało otwarte po dostarczeniu;
• w której przedmiotem świadczenia są rzeczy, które po dostarczeniu, ze względu na swój charakter, zostają nierozłącznie połączone z innymi rzeczami;
• w której przedmiotem świadczenia są nagrania dźwiękowe lub wizualne albo programy komputerowe dostarczane w zapieczętowanym opakowaniu, jeżeli opakowanie zostało otwarte po dostarczeniu;
• o dostarczanie dzienników, periodyków lub czasopism, z wyjątkiem umowy o prenumeratę;
• zawartej w drodze aukcji publicznej np. w serwisie Allegro.pl w opcji “licytuj”;
• o świadczenie usług w zakresie zakwaterowania, innych niż do celów mieszkalnych, przewozu rzeczy, najmu samochodów, gastronomii, usług związanych z wypoczynkiem, wydarzeniami rozrywkowymi, sportowymi lub kulturalnymi, jeżeli w umowie oznaczono dzień lub okres świadczenia usługi;
• o dostarczanie treści cyfrowych, które nie są zapisane na nośniku materialnym, jeżeli spełnianie świadczenia rozpoczęło się za wyraźną zgodą konsumenta przed upływem terminu do odstąpienia od umowy i po poinformowaniu go przez przedsiębiorcę o utracie prawa odstąpienia od umowy.